ecologie

Een aantal partijen hebben bij de gemeente Heusden gezamenlijk bezwaar gemaakt tegen het gebrekkige proces van de groencompensatie van het GOL. De gemeente Heusden stelt als verlener veel te lage compensatie-eisen bij het verlenen van kapvergunningen in het kader van het GOL. De genoemde partijen zijn de Het Vlijmens Lint, Stichting Behoudt de Langstraatspoorbruggen, Stichting van GOL naar Beter en Natuur- en Milieuvereniging gemeente Heusden.

In dat verleningsproces van vergunningen heeft de gemeente een driedubbele pet op. De gemeente is naast verlener van de vergunningen ook de achterliggende opdrachtgever van de aanvrager Mourik Besix GOL VOF, de aangewezen hoofdaannemer van het GOL. Maar de gemeente is via de Projectgroep GOL uiteindelijk ook zelf medeverantwoordelijk is voor de realisatie van de groencompensatie.

De eerste onduidelijkheid ontstaat al in de aanvragen van de kapvergunningen. Te kappen bomen, bosschages en delen van laanbeplantingen worden gesplitst over verschillende vergunningen. Het komt voor dat bomen uit een en dezelfde laanbeplanting of aansluitende bosschages in verschillende kapvergunningen terecht komen. Binnen de vergunning worden stukken vervolgens opgesplitst in verschillende vakken, ook al horen ze tot dezelfde bosschage. En wordt er ten onrechte voor het ene stuk wel en het andere stuk geen compensatie vereist.

Door deze verwarrende aanpak lijken de beoordelende ambtenaren het totaaloverzicht kwijt te zijn. En wordt ook niet voldaan aan de publicatieplicht van de omgevingsvergunningen. Zo worden alleen individueel vergunning plichtige bomen helder in de koptekst gepubliceerd, maar niet de ook vergunning plichtige delen van bosschages en delen van laanbeplantingen. Ook is in de publicatie de locatie van de te kappen houtopstanden vaak niet duidelijk. Belanghebbenden missen daardoor de aankondiging of de impact van de aankondiging.

Maar ook in de verlening van de vergunning zelf schort nogal het een en ander. Immers de Wet Natuurbescherming, de Verordening Ruimte Noord-Brabant, de Verordening Fysieke Leefomgeving, het Groenstructuurplan gemeente Heusden: allen stellen zij heldere eisen in geval er een vergunning wordt verleend. Maar deze voorwaarden worden in de aanvragen met betrekking tot het GOL niet of niet voldoende gesteld aan de aanvrager. Er wordt veel te weinig gecompenseerd als door wet- en regelgeving aangegeven en er is geen helder groencompensatieplan vooraf als vereist door de regelgeving. Ook zijn de voorwaardelijke verplichtingen van het Provinciaal Inpassingsplan GOL niet overgenomen in de verleende kapvergunningen.

Al meer dan een half jaar wordt door bovengenoemde partijen aan de Provincie en aan de Gemeente Heusden gevraagd om met een helder overzicht te komen wat er allemaal gekapt wordt in het kader van het GOL en welke bijbehorende compensatie de aanvrager moet realiseren.

Dat overzicht is er nog steeds niet. Evenmin als een helder groencompensatieplan, waarbij de compensatie als vereist in beginsel binnen het plangebied van het GOL zelf zou moeten plaatsvinden. En anders direct buitendorps in de omgeving van het plangebied.

De gezamenlijke partijen hebben de gemeente daarom verzocht om de reeds afgegeven vergunningen in te trekken, of als dat niet lukt haar uitvoerder Mourik Besix te verzoeken zelf de vergunningen in te trekken. En te stoppen met het afgeven van nieuwe vergunningen totdat er een helder overzicht is wat er gekapt gaat worden en wat en hoe er gecompenseerd gaat worden. En bij nieuwe aanvragen partijen, maar ook andere belanghebbenden, ordentelijk te informeren over de aanvraag.

Als bekend is natuurontwikkeling een van de pijlers onder het totale GOL plan. Eerder hebben verschillende partijen al bezwaar gemaakt tegen de in hun ogen onnodige kap van bomen en bosschages in het kader van het GOL. Dit speelt onder andere in Vlijmen Oost in de Biessertpolder maar ook met betrekking tot de bosrijke begroeiing van de af te graven spoordijk tussen Waalwijk en Drunen. Ook wordt door de aanleg van wegen al veel natuur en landschap ingeleverd, nog verergerd door een ongelukkige verkoop van groen van de gemeente Heusden, gelegen in de groenblauwe mantel ’s-Hertogenbosch, in tegenspraak met het groenstructuurplan Heusden. Ook de gebrekkige compensatie geeft partijen het gevoel dat de doelstelling natuurontwikkeling wel met woorden wordt beleden, maar onvoldoende wordt gerealiseerd.

Het PIP heilig verklaard
Het PIP is het vastgestelde Provinciale Inpassings Plan van het GOL, zoals dat door de Provinciale Staten is goedgekeurd. En is de basis van de planvorming zoals die ten basis ligt aan de uitvoering van de GOL plannen. Telkens als wij en andere burgers onze ideeen ter verbetering inbrengen om het plan qua natuur, landschap, waterberging of kosten meer effectief en efficient te maken krijgen we te horen dat dat niet kan omdat het PIP nu eenmaal is vastgesteld en de Provincie en de Gemeente daarvan niet willen afwijken.

Burgerparticipatie: Een wassen neus
Dat zijn hele andere geluiden dan de geluiden die we hoorden bij de verkoopbijeenkomsten van het GOL. Steeds hoorden wij toen dat de uitvoering helemaal in overleg met de bewoners zou gaan en dat wij volop input zouden kunnen leveren bij de detailinvulling van het GOL aan onze kant van het plan. Zulks ook conform het nadrukkelijke verzoek van de Provinciale Staten om in dit project burgerparticipatie tot een basis te maken. Helaas komt daar in praktijk maar bitter weinig van terecht.
Het “not invented here syndrome” tiert welig of de overheidburelen. En natuurlijk snappen wij dat het voor diezelfde overheden ook buitengewoon complex is om dit soort grote projecten te realiseren, deels door regelgeving, deels door de opzet van zo’n enorm project over zoveel gebieden en met zo veel belanghebbenden.

PIP niet heilig voor overheid zelf
Waar het vervelend wordt als de overheid zelf wel de doelpalen verzet tijdens de wedstrijd en wel regelmatig af te wijken van de heilige standaard: het PIP. En winkelt in de onduidelijkheden die altijd in zo’n plan en de uitvoering zitten, maar dat niet wil toepassen op gerechtvaardigde (vaak ook volgens diezelfde overheden) vraagtekens die wij bij de plannen en de uitvoering zet.

Aan uitvoering wordt vastgehouden, niet aan de doelstelling
Wij hebben als Het Vlijmens Lint, een vereniging voor erfgoed en groen, geen bezwaar ingediend tegen het GOL plan als zodanig. Met name de integratie van functies wateropslag, verkeersafwikkeling en natuurontwikkeling (en nog wat doelstellingen van een lagere orde) vinden wij prima en hoogst wenselijk gegeven de complexiteit van interfererende belangen. Een holistische wijze van gebiedsontwikkeling, prima dus.
Wat een groot probleem is dat als een van die doelstellingen in het nauw komt, omdat de uitvoering anders uitpakt dan gepland, men dan niet terug naar de tekentafel gaat. In feite wordt dan niet meer voldaan aan het PIP, aan de Milieu Effect Rapportage (MER) en aan de grote stapel achtergrondrapporten die aan dat PIP ten grondslag ligt. Met andere woorden, door niet in te grijpen als de uitvoering afwijkt van het plan, wijkt men willens en wetens af van het PIP zelf. En juist dat is nu precies het geval.

Uitvoering blijkt qua natuur anders dan plan
Wat zij de afwijkingen dan zoal: in de plannen staat dat de impact op de benoemde kernkwaliteiten van het landschap minimaal zouden zijn. Dat betreft bijvoorbeeld het oplopende groen naar de Voordijk, de bosschages tussen de dijk en het wiel, en de laanbeplantingen langs de Gemeint, de Engelenseweg en de Molenhoek. In de uitvoering blijkt nu dat niet alleen alle gekapt gaat worden, maar dat ook terugplanting anders dan de plannen niet mogelijk is. Omdat het Waterschap 5 meter maairuimte aan beide kanten van de Bossche Sloot nodig heeft. Of omdat de laanbeplanting langs de Engelenseweg die als voorwaardelijke verplichting in het PIP opgenomen is, op last van leidingbeheer niet teruggeplant kan worden.
Maar datzelfde geldt ook voor andere bosschages gelegen in de groenblauwe mantel Noord-Brabant en in de groenstructuurkaart van de gemeente Heusden die gekapt worden en blijken niet teruggeplant te kunnen worden. De natuurschade is alleen al door nieuwe inzichten in de uitvoering veel groter dan voorzien in het PIP.

Overheden maken het probleem erger in plaats te compenseren
In de MER rapportage en alle voorlopende rapporten van het PIP was een ecologische verbindingszone te zien die de driehoek tussen Voordijk, Engelenseweg en de randweg richting Vijfhoevenlaan bevatte. Niet alleen was dit in alle presentaties en stukken altijd zo getoond aan burgers, gemeenteraadsleden en statenleden, ook stond de afbeelding ook in de PIP zelf. Dit in tegenstelling tot het effect dat de gebiedsaanpassing die de Projectgroep deed vlak voor de totstandkoming van het PIP. Die gebiedsaanpassing werd niet gedaan in het PIP zelf, alleen in een bijlage 32, waaruit een normale burger en burgervertegenwoordiger niet kon opmaken dat dit was gedaan. Het besluit van deze aanpassing is zelfs nooit formeel genomen en er is dus ook geen ja tegen gezegd door statenleden en gemeenteraadsleden. Zij hebben enkel de bestemming verkeer van het gebied afgehaald (die er wat ons betreft nooit op hoefde te zitten).
Belangrijk is dat daarmee een stuk compensatie van de extra schade door meer wegen niet wordt ingevuld en dat ook de MER rapporten niet meer valide zijn. Opnieuw een aanpassing van de PIP dus, maar nu bewust en onnodig doorgevoerd.
(En sterker nog: daarbij ook direct handelend tegen het Groenstructuurplan Gemeente Heusden, aangezien de grond, in eigendom van de Gemeente Heusden en liggend in de groenstructuur van de gemeente niet verkocht had mogen worden.)

Andere plaats van de compartimentsdijk dan in het PIP aangeven
Het PIP is helder: de compartimentsdijk tussen het wateropslagcompartiment Biessertpolder en het compartiment Engelermeer komt te liggen op de nieuwe randweg en niet op de Gemeint. Dat is wat ons betreft logisch: het geeft meer wateropslag en bespaart veel natuur. De Gemeint hoeft niet te worden verhoogd dus de bomen daar kunnen vrijwel allemaal blijven bestaan.

Door het nog aan te leggen fietspad naast de Gemeint verhoogd op de compartimentsdijk aan te leggen en de weg liefst wat verdiept wordt minder geluid- en zichtoverlast veroorzaakt voor de natuur en de recreatie op het Engelermeer. En het is goedkoper, want de nieuwe randweg en andere wegen moeten toch al aangelegd worden, terwijl de Gemeint dan niet opgebroken en verzet moet worden. Laatste voordeel: het is ook meer toekomstbestendig als er nieuwe hoogwateropslag compartimenten bij moeten gaan komen in Vlijmen Oost. En die gaan er komen. En dan kan je daarna alsnog veel van die wegen weer opbreken. Deze oplossing wordt dan ook gesteund door IVN ’s-Hertogenbosch en de Natuur- en Milieuvereniging gemeente Heusden. De oplossing wordt dan ook gesteund door IVN ’s-Hertogenbosch en de Natuur- en Milieuvereniging gemeente Heusden.

Waarom doet de Projectgroep GOL dat dan niet? Omdat er voorafgaand aan het PIP ook een notitie is verschenen die een andere uitleg geeft. Normaal is het PIP heilig, zeker als het andere stuk van een latere datum is. Maar kennelijk maken de overheden hiervoor weer graag een uitzondering. Toch niet heilig, dus.

Busbaan vervallen, ecotunnel onnodig behouden
Tijdens het PIP werd verondersteld dat de opgang van de Engelenseweg naar de Meliestraat gebruikt zou gaan worden als busbaan. Dat is veranderd, het oordeel is dat de Meliestraat niet geschikt is voor grote autobussen en dat de opgang derhalve nu alleen toegankelijk zal zijn voor fietsers. Je zou zeggen dat er met deze wijziging van het PIP meteen wat breder gekeken wordt naar de consequenties van de plannen. Wij zijn van de landschap en groen, maar luisteren qua flora en fauna ook graag naar andere experts wanneer dat nuttig en nodig is.
Er waren al twijfels bij de natuur- en milieuorganisaties over de nuttigheid van een vrij smalle ecotunnel van 40 meter lang onder de opgang van de Engelenseweg naar de Meliestraat. Maar nu de busbaan vervalt en er een fietspad overblijft kan dat geld beter besteed worden aan een wat kortere ecotunnel onder de opgang van de Bellaart naar de Tuinbouwweg. Die weg zal wel erg druk worden met autoverkeer. Dus aanpassingen op PIP, maar daarna geen logica in de opvolging.

Geen doorvertaling van het PIP naar omgevingsvergunningen
In het PIP staan een aantal voorwaardelijke verplichtingen waaraan voldaan moet worden anders mag het plan niet uitgevoerd worden. Hierboven stond al het voorbeeld omtrent de herplant van de laanbeplanting langs de Engelenseweg. Echter deze, maar ook andere verplichtingen staan niet in de afgegeven omgevingsvergunningen betreffende de kap van bomen en bosschages, die door de gemeente Heusden zijn afgegeven aan de aannemer van het GOL.
De Provincie (en daarmee de aannemer) heeft ons laten weten dat zij bij de groencompensatie, en logischerwijs dan ook deze andere verplichtingen, zich laat leiden door de verplichtingen opgelegd door de verlener, in dit geval de gemeente. Dat levert dan wel weer een forse afwijking van het PIP op.

We zien dit spel van veel te lage verplichtingen overigens ook optreden in de vereiste groencompensatie op grond van de Wet Natuurbescherming, de Verordening Ruimte Noord-Brabant en het Groenstructuurplan Gemeente Heusden. Gevolg van dit handelen is: afwijking van de wat burgers op basis van wetten en verordeningen hadden mogen verwachten bij de uitvoering van het PIP en daarmee opnieuw een afwijking van het PIP zelf en vooral van de te behalen doelstelling natuurontwikkeling als geformuleerd in het PIP.

Vervuilde grond in de Biessertpolder: nieuw hoofdstuk
Als je in het kader van het GOL aan natuurontwikkeling wil doen, en je weet dat er een aanzienlijk aantal hectares natuur en hectares agrarische gronden verloren gaan. En als je weet dat er een aanzienlijk aantal hectares verkeer bijkomen. En als je weet dat de oorspronkelijke plannen voor de ecologische verbindingszone als fors uitgekleed waren ten opzichte van de eerste ideeen. En je weet dat de uitvoering verslechterd is ten opzichte van het plan. Waardoor je je natuurdoelstellingen al niet behaalt.
Dan ontwikkel je een voorstel om vervuilde industriegrond te gebruiken in en nabij die natuurgebieden middels een wijziging op je Nota Bodembeheer. Daar komen negatieve reacties van burgers en milieuorganisaties op, die zienswijzes indienen met verwijzing naar wet en regelgeving en de intenties in verordeningen. Dan trek je dat plan van tafel en komt met een nieuw plan om die vervuilde grond toch te kunnen gebruiken: via een Besluit Bodemkwaliteit. Wij en anderen zullen weer braaf bezwaar maken, maar hoe passen deze acties in de natuurontwikkeling van het GOL?

Oproep nieuwe coalitie Gemeente Heusden en statenleden Noord-Brabant
De nieuwe coalitie van de gemeente Heusden ziet inmiddels goed dat de plannen van het GOL Vlijmen Oost verbetering zouden behoeven en dat laat men ook wel horen tussen de regels door. Dat is goed nieuws. Zij geven echter ook aan dat het PIP vast staat en dat afspraken niet aangepast kunnen worden.
Gegeven het bovenstaande is dat zo stellig niet met droge ogen te beweren. En wij hopen dus eindelijk op een hoge mate van creativiteit om de plannen en goede gedachten zo uit te voeren dat alle doelstellingen bereikt gaan worden, dus ook die van natuur (en tegen lagere kosten, want dat kan ook)!

In de Provinciale Staten zijn inmiddels ook al een aantal keren vragen gesteld over de belangrijke natuurverbinding Vlijmen Oost. De doelstelling wordt niet bereikt, terwijl de kosten steeds hoger worden. Ook voor statenleden wat ons betreft reden om vraagtekens te zetten bij de uitvoering van het huidige plan en dat plan daarom bij te sturen. Wij hopen dus ook op uw actie van de provinciale politiek op dit punt.

Stug vasthouden aan het gemaakte plan is niet verstandig, zeker niet als door gewijzigde omstandigheden, nieuwe inzichten en ongelukkige acties de doelstellingen van het plan niet meer gerealiseerd worden. Je kunt dan wel snel de ladder willen opklimmen, maar de ladder staat inmiddels tegen de verkeerde muur. Herbezinning is dan op zijn plaats.