Door de organisatie van het MINC Café werd het Vlijmens Lint gevraagd op 30 september een spreekbeurt te verzorgen op het MINC café. MINC (Milieu Innovatie Natuur en Creativiteit) is een kennisorganisatie om te komen tot een duurzame samenleving.
Wij bespraken het issue van de groeiende bollenteelt in zijn algemeenheid en lelieteelt in het bijzonder. Door de groei verplaatst de bollenteelt zich naar nieuwe gebieden zoals naar Brabant. Vrijwel alle overheden zijn daar ongelukkig mee (Provincie, Waterschap en Gemeenten) omdat deze teelt over het algemeen gepaard gaat met een cocktail aan pesticiden. Zie daarover onze eerdere berichten; hier en daar.Het is natuurlijk nogal bizar als wij voor vele miljoenen ecologische zones aanleggen en de waterkwaliteit proberen te verbeteren en tegelijkertijd pal naast die zones en dat water de sterk vervuilende bollenteelt toestaan.
De gemeente ‘s-Hertogenbosch heeft op verzoek van de gemeenteraad inmiddels besloten te onderzoeken hoe de de bollenteelt kan worden voorkomen in de gemeente. In de gemeente Opsterland is uitbreiding van de sierteelt opgenomen in het Omgevingsplan. In de Gemeente Heusden heeft de wethouder in de gemeenteraad toegezegd in overleg met de gemeente ‘s-Hertogenbosch te treden hoe de schade van sierteelt te voorkomen en welke (financiële) risico’s er kleven aan de verschillende methodes van begrenzing en de gemeenteraad over de voortgang van dat overleg op de hoogte te houden..
In de pauze van het MINC café werden wij aangesproken door zowel vertegenwoordigers van de gemeente Vught, die ook methodes van beperking onderzochten) als van de Provincie Noord-Brabant die aangaven ons binnenkort te willen uitnodigen om ook mee te denken om beperkingen te onderzoeken en ook over gemeentes onderzoek te willen coördineren. Dat lijkt dus de goede kant op te gaan. Actief lobbyen blijkt nuttig maar ook nodig om verstandiger om te gaan met de bollenteelt en te zorgen dat overheden kaderstellend opereren.
Namens Het Vlijmens Lint praat Job van Dooren een grote schare toehoorders bij over de noodzaak het gebruik van pesticiden in de sierteelt te begrenzen.
Op 27 september werden door projectleider Bertwin van Avezaath en landschapsarchitect Jeroen Goes aan direct omwonenden, de Natuur- en Milieuvereniging Heusden en Het Vlijmens Lint de ideeën over de aansluiting van het nieuwe plan de Grassen op de Meliestraat gepresenteerd. Het Vlijmens Lint verzocht de gemeente eerder met aandacht te kijken naar de invulling van deze aansluiting: zie daarover dit eerdere bericht.
Met de nieuwe plannen zal in onze optiek zowel de stedenbouwkundige kwaliteit van het Langstraat lint kunnen verbeteren als de belangrijke ecologische verbindingszone via de achterzijde van het lint overeind blijven. Want de oude ingang naar het van Engelenterrein was door de werkgroep die de inventarisatie van de kwaliteiten van het lint onderzocht al aangewezen als een punt waar verbetering mogelijk was. En dat wordt door de voorgestelde vergroening, verbetering van de bestrating en vermindering van de doorzicht, mede door goed om te gaan met bouwhoogtes in de trechter, nu gerealiseerd. En doordat de bestaande beuken achter het lint gehandhaafd blijven, maar er ook nieuwe grote bomen worden geplant wordt ook de ecologische zone in stand gehouden. Met de meer specifieke wensen van de bewoners is eveneens op een slimme wijze rekening gehouden.
Zonder wrijving geen glans. Mooi om te zien hoe de gemeente, nadat we best wel wat vragen hebben gesteld en ook de verschillende gemeenteraadsleden een duit in het zak hebben gedaan, nu op dit plan zijn uitgekomen, waarmee zowel de behoefte van de Grassen als het behouden en verbeteren van de bestaande kwaliteitswaarden met elkaar worden verbonden.
Landschapsarchitect Jeroen Goes presenteert zijn ideeën over een goede inpassing.
In het kader van het bestemmingsplan Voordijk 29a heeft Het Vlijmens Lint Heemkundekring Onsenoort gevraagd onderzoek te verrichten naar de ontstaansgeschiedenis van de het buurtschap rondom Voordijk 29. Dat levert interessante inzichten op over het buurtschap aan de Voordijk rondom de wederopbouw boerderij van Voordijk 29, een MIP monument
Onderzoek door de gemeente bleef tot dusver uit
Een onderzoek dat de Gemeente Heusden al had aangekondigd op de Cultuurhistorische waardenkaart 2012, waarin geadviseerd wordt “nader onderzoek naar de cultuurhistorische waarden ten behoeve van eventuele aanwijzing als gemeentelijk monument of anderszins” gedaan wordt. Anderszins zou bijvoorbeeld een aanwijzing als beschermd dorpsgezicht kunnen zijn.
Dat strookt met de verschillende gemeentelijke en provinciale notities, waarin bijvoorbeeld wordt gesteld dat “langs de Voordijk is voornamelijk historische bebouwing gelegen” (GOL 2013) en ” Historische dorpsgebieden en bebouwingslinten zijn uit cultuurhistorisch, architectonisch en stedenbouwkundig oogpunt waardevol. Ze vormen de historische context van veel objecten van cultuurhistorische waarde. (Welstandsnota 2019).
Het onderzoek had echter niet plaatsgevonden, terwijl wel al een bestemmingsplan werd goedgekeurd dat, zonder heldere restricties, naar de mening van Landschapsarchitect Bob van der Vliet de historische bebouwing in sterke mate zal aantasten. Beter is dus eerst beter onderzoek doen en dan, als het opportuun is mee te werken aan een wijziging van het bestemmingsplan, heldere restricties te maken dat inpassing ter plaatse in lijn is met de reeds aanwezige historische bebouwing.
Eigenlijk precies zoals de de gemeente het zegt in haar Omgevingsvisie 2022: We zetten in op het behoud van het aanwezige erfgoed in de gemeente. “Dat doen we onder andere door aantasting van de omgeving rondom erfgoed te voorkomen. Door ook de omgeving (biotoop) van een monument te bewaken kan aantasting van het aanzicht en de waardering van het monument voorkomen worden.” en “We ondersteunen kleinschalige activiteiten, accommodaties en natuurbeleving die aansluiten op de kenmerken en kwaliteiten van ons landelijk gebied.”
Boerderijen gebouwd 150 tot 200 jaar geleden
Heemkundekring Onsenoort heeft maar een zeer beperkte studie kunnen doen, voornamelijk kadaster onderzoek. Maar dat levert, in combinatie met informatie van de bewoners toch al zeer interessante inzichten op. Het onderzoek zou moeten worden gecompleteerd door nader bouwhistorisch onderzoek, zoals historische bronnenanalyse, materiaalanalyse en dendrochronologie. Zodat nader gepreciseerd kan worden in welke mate originele elementen als vorm, gevels, balkconstructies et cetera nog origineel zijn.
Voordijk 29
Voordijk 29 is de wederopbouw boerderij uit 2047 die door onherstelbare oorlogsschade aan zijn voorganger is gebouwd. Is in de MIP inventarisatie van 1994 al op de lijst gekomen.
Voordijk 23
De oudste vermelding van Voordijk 23 in het kadaster is de verkoop van de boerderij in 1839 door van Os, landbouwer. De historie daarvoor is onbekend.
Voordijk 25
Oudste legger kadaster geeft aan een verkoop in 1840, als eigendom van Stevin Hendrik Gerritsen. predikant. Historie daarvoor onbekend, maar op muur in boerderij jaartal 1819: Is dit het bouwjaar?
Voordijk 35
Oudste legger kadaster: Verkocht in 1885 door de Vries, mandenmaker, historie daarvoor onbekend.
Voordijk 37
Volgens legger kadaster gesticht in 1854 (gebouwd 1853) door Johannes Schellekens, landbouwer. Bevat nog veel originele balken en de oorspronkelijke vorm, zoals aangeven door een architect op tekeningen uit 1969, voor de modernisering van de boerderij aan de binnenzijde.
Conclusie meer onderzoek nodig
De onderzochte boerderijen kennen vermeldingen van bouw in 1853 (180 jaar oud) en tussentijdse verkoop tussen 1839 en 1894. Verkoop geeft aan dat zijn daarvoor al gebouwd zijn en dus in ieder geval 150 tot 200 jaar oud zijn. De bouwperiode lijkt ook passend bij de bouwvorm en uiterlijke elementen van de boerderijen. Het totale ensemble vormt voor boerderijen een bijzonder geheel in onze gemeente, het is cultuurhistorisch belangrijk dat een groep boerderijen van deze bouwtijd bij elkaar overeind zijn gebleven. Nader bouwhistorisch onderzoek per boerderij is gewenst om een betere duiding te geven aan de mate waarin originele elementen behouden zijn gebleven. Het zou goed zijn als de gemeente daar alsnog nader onderzoek naar zou doen, en dat geldt voor meer boerderijen aan de Voordijk en de ringdijk in zijn algemeenheid.
Met gepaste tegenzin heeft Het Vlijmens Lint, samen met de Natuur- en Milieuvereniging Gemeente Heusden toch een bezwaarprocedure opgestart tegen de groencompensatie van het GOL. Met tegenzin omdat wij al jaren in goed overleg met provincie, waterschap en gemeente proberen helderheid te krijgen en bijsturing op de plannen. Onze voorstellen worden voor ons gevoel wel inhoudelijk gedragen, maar het lijkt maar nauwelijks te lukken om ook enige bijsturing te realiseren. Ook hebben we bij de verschillende overheden het probleem van de (te vroegtijdig afgegeven, veel fouten bevattende) kapvergunningen, en het ontbreken van compensatie al veelvuldig naar voren gebracht, maar helaas zonder succes. We hebben daarom besloten onze zaak dan toch maar voor te houden aan de Raad van State om daar een oordeel over te geven.
Natuurcompensatie in het kader van het GOL verdeeld
Door de aanleg van wegen ontstaat schade aan de natuur. Dat is logisch. Wet- en regelgeving schrijft dan wel voor dat daarvoor gecompenseerd wordt. Dat is temeer logisch daar natuurontwikkeling juist een van de doelstellingen van het GOL is. Tot zover niets vreemd dus. Nu zijn er in het kader van het GOL afspraken gemaakt wie voor welke compensatie verantwoordelijk is: de Projectgroep GOL doet dat voor de schade aan het Natuur Netwerk Brabant (NNB) en de gemeenten doen dat voor de te kappen bomen en bosschages in het kader van het GOL.
Schade aan NNB groter en minder gecompenseerd
Onze kritiek op de compensatie op de schade aan NNB is dat de schade groter is dan voorgesteld in de plannen, maar ook dat de compensatie lager is dan voorgesteld aan burgers, gemeenteraad en statenleden. Immers er wordt in en nabij NNB veel meer gekapt in en nabij de NNB dan voorzien en er kan door eisen waarmee geen rekening gehouden is, minder hersteld worden dan gepresenteerd en zelfs vereist. Bovendien hangt het gebruikt van vervuilde industriegrond in de schone polders nabij de NNB nog boven de markt. Meer (onherstelbare) schade dus. Tegelijkertijd is een een groot stuk grond uit de gepresenteerde compensatie gehaald en niet vervangen of weer terug in de plannen gebracht na heraankoop door de Gemeente Heusden.
Geen enkel compensatieplan voor de bomen
Wij, maar ook gemeenteraadsleden, vragen nu al 2 1/2 jaar naar een opstelling van het aantal bomen en bosschages die in het kader van het GOL gekapt moeten worden. En voor hoeveel en al een kapvergunning is verleend en voor hoeveel dat nog moet gaan gebeuren. Zo’n lijstje zou niet alleen niet erg moeilijk moeten zijn, het is ook de basis voor een compensatieplan. Een plan dat dan ook zou moeten bevatten hoeveel je waar zal gaan compenseren en hoe de realisatie van die compensatie gemonitord gaat worden. En waarbij de compensatie ook reëel moet zijn: je kan niet een eik van 50 jaar vervangen door 1 boompje van 4 jaar.
Maar het lijstje is er niet. En het plan is er ook niet.
Maar er wordt wel naar een plan verwezen in de afgegeven kapvergunningen. Volgens de kapvergunningen moet de aanvrager, de aannemerscombinatie Besix-Mourik compenseren conform het Ruimtelijk Kwaliteit- en Compensatieplan van het GOL. (Opvallend omdat hier nu toch weer het GOL verantwoordelijk lijkt te zijn voor de compensatie van bomen en bosschages.) Dus waar zowel de provinciale Verordening Ruimte Noord-Brabant ten aanzien van de groenblauwe mantel, het Groenstructuurplan Gemeente Heusden en de Verordening Fysieke Leefomgeving Gemeente Heusden allen een compensatieplan vooraf vereisen is dat hier niet gedaan en wordt verwezen naar een niet bestaand plan.
Onze inschatting: minimaal 6000 te kappen bomen
En het gaat niet om klein bier.
We hebben zelf maar eens even geteld wat er al aan kapvergunningen verleend is in het kader van het GOL. Wij zijn gekomen tot een optelling van de kap van 656 individueel vergunningplichtige bomen, alleen al op het grondgebied van de Gemeente Heusden. Maar we missen dan de individuele bomen op het gebied van de gemeenten ‘s-Hertogenbosch en Waalwijk. En we missen de individuele bomen die nog aangevraagd moeten worden. En een veel groter deel van de bomen zijn niet individueel vergunningplichtig, dat zijn alleen bomen met een stamomtrek van 150 cm op een hoogte van 130 cm. Grote bomen dus. Minder grote bomen zijn dus niet vergunningplichtig tenzij zij onderdeel zijn van een bosschage van 10 are of meer of van een laanbeplanting van meer dan 25 bomen. Maar deze hebben we hierboven niet meegeteld. Alleen al op de af te graven Spoordijk tussen Drunen en Waalwijk staan 532 bomen en bijvoorbeeld bij het wiel langs de Voordijk 170 waarvan 16 individueel vergunningplichtig.
Onze inschatting is daarom dat als de overheden wel het lijstje zouden maken dat het dan zal gaan om minimaal 6000 bomen, waarvan minimaal 1000 individueel vergunningsplichtige grote bomen. En daarnaast om een zeer omvangrijk aantal hectares bosschages en struiken.
Met zulke aantallen mag je toch wel zowel een ordentelijke inventarisatie als een professioneel compensatieplan verwachten waarover burgers en volksvertegenwoordigers wat over mogen zeggen. Sterker nog: het is eigenlijk onbegrijpelijk dat de uitvoerende overheden zelf niet over zo’n plan willen beschikken!
N65 uitspraak Raad van State
De Raad van State heeft in de uitspraak over de N65 Vught eigenlijk al helder geoordeeld dat zo’n plan er vooraf wel zou moeten zijn, zowel in het belang van een goede ruimtelijke ordening als in het belang van rechtszekerheid. Wij denken dat de vergelijking met deze zaak erg groot is. En we gaan kijken of de RvS er ook zo over denkt. Maar wat ons betreft hoeven we daar niet op te wachten en hopen we dat de overheden de handschoen nu al oppakken. Dat moet namelijk toch gebeuren, want zelfs als het GOL als totaalproject niet doorgaat, zijn wij er van overtuigd dat de detailplannen met aanpassingen wel door zullen gaan. Dus waarom wachten, als we snel door willen?
Bollenteelt nabij zwemwater, natuurgebieden en woningen
Tot onze verrassing hoorden wij van omwonenden dat er plannen zouden zijn lelies te gaan kweken direct aangrenzend aan het Engelermeer en aan het Natuur Netwerk Brabant. De bollenkweek in zijn algemeenheid en leliekweek in het bijzonder staat erg ter discussie vanwege het zeer overdadig gebruik van een cocktail aan pesticiden, waaronder Glyfosaat. Zie bijvoorbeeld deze uitzending van Zembla. De pesticiden kunnen middels drifting vele honderden meters meewaaien, wordt 500 meter verder nog in het huisstof aangetroffen door het RIVM en datzelfde RIVM adviseert bewoners bij spuiten alle ramen gesloten te houden, zelf binnen te zitten en de was binnen te halen.
Het Vlijmens Lint was uiteraard niet gelukkig over dit bericht en heeft samen met de omwonenden, Natuur- en Milieuvereniging Gemeente Heusden en later ook middels IVN ‘s-Hertogenbosch getracht meer duidelijkheid te krijgen over het voorgenomen plan en contact opgenomen met de betrokken autoriteiten. Het Waterschap Aa en Maas, Gemeente ‘s-Hertogenbosch, Gemeente Heusden en Provincie Noord-Brabant. Ook nam zij contact op met de Brabantse MilieuFederatie.
Als gezegd vindt deze kweek plaats aan de rand van het oppervlaktewater Engelermeer, maar ook vlak langs de Bossche Sloot en bij een aantal kleinere poelen. Het Engelermeer dient ook als zwemwater voor veel recreanten. Maar daarnaast ligt het betreffende gebied ook aan tegen de Groenblauwe mantel, waar het Engelermeer deel van uit maakt, maar ook de bosschages westelijk van het gebied, die bovendien onderdeel zijn van Natuur Netwerk Brabant. Deze zijn ook onderdeel van de Groenstructuur van de Gemeente Heusden. Het gebied zelf is onderdeel van de hoogwateropslag in het kader van Howabo 1 (GOL) en Howabo 2. Last but not least wonen er een aantal bewoners op korte afstand van deze gebieden. Kortom, geen logische plaats om daar bollenkweek met veel pesticiden toe te staan.
Er zijn ook voldoende regelingen die dat zouden moeten voorkomen. Zoals de Kaderrichtlijn Water, de Waterwet, het Waterbeheerplan, de Watertoets en de Wet Natuurbescherming. Alleen dan is het wel zaak te zorgen dat de richtlijnen en intenties uit die wetten en regelingen worden toegepast. Het probleem begint, zoals de Zembla uitzending duidelijk maakt, bij de Rijksoverheid. De Commissie voor de toelating ter gewasbeschermingsmiddelen en biociden (CTGB) meent dat Glyfosaat veilig is, ondanks het feit dat er nogal veel onderzoeken de andere kant op wijzen. Maar zij heeft een aantal van deze risico’s niet onderzocht. Onder andere het RIVM, maar ook de rechter is het niet eens met de conclusie en neemt bewoners in concrete gevallen in bescherming tegen telers. Voor de lagere overheden is dat echter wel een lastig punt.
Het bollengebied en het Engelermeer liggen in de Gemeente ‘s-Hertogenbosch. ‘S-Hertogenbosch zou dus middels haar omgevingsplannen eisen moeten stellen aan de teelt op dat gebied, maar heeft tot dusverre verzaakt dat te doen. Zij zou dat dus moeten herstellen. Provincie Noord-Brabant heeft daarop inspraak en kan minimaal een zienswijze indienen, en moet mogelijk deze plannen zelfs accorderen. Maar kijkt zij wel naar de risico’s en het effect op haar natuurgebieden? En treedt zij op als deze in gevaar komen? Het waterschap dient de chemische en ecologische kwaliteit van grond- en oppervlaktewater te waarborgen, gegeven onder andere de Kader Richtlijn Water. Maar zij geeft aan geen structureel onderzoek te doen naar de vervuiling van water door pesticiden. Hoe kan zij dan de zwemwater, oppervlaktewater en grondwaterkwaliteit waarborgen? En in welke mate stelt zij eisen aan andere overheden, bijvoorbeeld bij vaststelling van omgevingsplannen? En de Gemeente Heusden: hoe voorkomt zij dat haar natuurgebieden niet vervuilt worden door zaken van buiten? Hoe treedt zij daartegen op?
De grond van het terrein is sinds kort in eigendom van Ad van Pinxteren/Arnold Joosten en is verpacht aan Bloembollenbedrijf Theo Theunissen, een kweker van lelies en gladiolen, die bedrijf houdt in Heumen, onder Nijmegen. Wij hebben contact opgenomen met de partijen en Theunissen met klem verzocht geen lelies te kweken op die lokatie. Gelukkig hebben we vernomen dat het gladiolen worden. Ook daarbij worden pesticiden gebruikt maar wel een vijfde van wat bij lelies gebruikt wordt.
Het lijkt ons goed als de overheden, veel ruimer dan ons gebied, de omgevingsplannen en de wijze van handhaving nog eens serieus nagaan. Intussen blijven we de zaak scherp in de gaten houden, zodat onze flora en fauna niet aangetast wordt door korte termijn belangen van derden.
Opnieuw grote belangstelling jaarvergadering Het Vlijmens Lint.
De jaarvergadering van Het Vlijmens Lint was ook dit jaar een groot succes. Zowel door de hoge opkomst als door de inhoudelijke onderwerpen die behandeld werden en de vragen daarover.
Wel visie gemeente, onvoldoende vertaling in uitvoering
Na vaststelling van de jaarstukken de de contributie werd een breed aantal onderwerpen behandeld. Het grote thema van de avond was toch wel hoe, gegeven de grote maatschappelijke druk op de ruimte, het de overheden maar zeer moeizaam af gaat de in vele beleidsnota’s vastgelegde bescherming van waarden ook in voldoende mate in concrete projecten mee te nemen. Mede daardoor dreigen we veel van onze cultuurhistorische en landschappelijke waardes in hoog tempo te verliezen.
Dit probleem speelt eigenlijk in alle projecten waarover we met de overheden in gesprek zijn: het GOL, bestemmingsplan Voordijk 29, bestemmingsplan De Grassen en haar aansluiting op de Meliestraat, de continue druk op het groen en de landschappelijke en cultuurhistorische uitstraling van eigenlijk alle Langstraat linten. Dat laatste betreft wat ons betreft niet alleen de twee Vlijmense linten Meliestraat/Julianastraat/Wolput en de Wilhelminastraat/Achterstraat, maar zeker ook de andere Heusdense linten in Haarsteeg, Elshout, Nieuwkuijk en Drunen. Hetzelfde geldt ook voor de Heusdense Ringdijk.
De Gemeente geeft wel aan dat zij deze waarden wil beschermen, herstellen en ontwikkelen. Maar komt op dit moment nog niet toe aan beschermen, laat staan dat er van herstellen en ontwikkelen sprake is. De door het college opgestelde en door de gemeenteraad vastgestelde beleidsplannen worden niet of onvoldoende meegenomen in actuele projecten. Maar ook is het opvallend dat, waar de gemeente ‘s-Hertogenbosch regelmatig monumenten en stadsgezichten toevoegt aan haar erfgoed lijst, de Gemeente Heusden dat al (te) lang niet doet. Daardoor gaat veel cultuurhistorisch erfgoed verloren of gaat de omgeving van onze monumenten veel te makkelijk verloren. Zo blijft beleid een papieren tijger.
GOL – HoWaBo 1 – HoWaBo 2: tijd van bezinning lijkt te komen
Door het bestuur werd de stand van zaken betreffende een veelheid aan projecten besproken. Zo stond men stil bij de stand van zaken betreffende het GOL en in het bijzonder de compartimenteringskades van HoWaBo 1 en de ligging van de Bossche Sloot. Het plan van Het Vlijmens Lint slaat meer water op, beter voor het landschap langs de dijk, bespaart veel onnodige kap van bomen, veroorzaakt veel minder geluid- en zichtoverlast op het Engelermeer, is beter voor het onderhoud van de Bossche Sloot en is veel goedkoper in de uitvoering. En is daarboven veel toekomstbestendiger met het oog op HoWaBo 2.
Het Waterschap heeft inmiddels ook aangegeven dat de plannen van Het Vlijmens Lint op een stevig aantal facetten simpelweg beter zijn dat de huidige plannen. En gegeven de ontwikkelingen van HoWaBo 2 zal met name de toekomstbestendigheid van de plannen van het GOL vanzelf een discussiepunt worden. Bovendien blijken de bestaande plannen niet te voldoen om, ingeval van hoogwater, snel de watercompartimenten te vullen. Waardoor ‘s-Hertogenbosch en de A2 ondanks alle investeringen toch nog natte voeten krijgen. Dat is dan toch wel jammer van de vele miljoenen die aan dat GOL/HoWaBO al zijn en nog moeten worden gespendeerd. Aanpassingen zijn dus volgens alle partijen wel aangewezen. Het goede nieuws is dat de meeste belanghebbenden bij de planvorming Vlijmen Oost het er inmiddels wel over eens zijn hoe de rondweg, waterwerken, natuur en landschap eigenlijk ingericht zou moeten worden en het dus alleen de vraag is hoe de overstap te maken zonder opnieuw door alle goedkeuringsprocedures te gaan.
Voordijk en De Grassen: gemeente en provincie volgen eigen beleid niet
Deze twee gevallen zijn eigenlijk sterk vergelijkbaar. In beide projecten gaat het om inbreidingsplannen die grote consequenties (kunnen) hebben voor de cultuurhistorische, landschappelijke en ecologische waarden in ons gebied en ook met grote gevolgen voor toekomstige projecten door de precedentwerking en verslechtering van waarden. Waardoor de totale bescherming ook naar de toekomst verder af kan nemen, zoals dat al in meer gebieden van de Gemeente Heusden het geval is geweest.
De wijze van inbreidingen staat haaks op tal van beleidsplannen. Zoals de Omgevingsvisie Gemeente Heusden, op de Erfgoednota, de Welstandsnota, de Ontwikkelingsvisie Buitengebied,. En gaat in tegen zowel de Provinciale als gemeentelijke cultuurhistorische waardenkaart , de Interim Omgevingsverordening Noord Brabrant en tegen de intenties van het gemeentelijke Groenstructuurplan. Waarom houdt de gemeente niet meer rekening met de door haar eigen beleidsplannen bij uitvoering van plannen? Soms lijkt het er op dat afdelingen binnen de gemeente geheel los van elkaar werken. Sommige afdelingen schrijven plannen, andere afdelingen realiseren projecten en houden daarbij geen rekening met de geschreven plannen.
Ondanks overleg, zienswijzes, inbreng in de gemeenteraad wordt te weinig geluisterd, overlegd, bekeken hoe het wel kan met behoud van de doelstellingen van een project. Waardoor deze processen onnodig in juridische procedures belanden, terwijl de belangen gegeven de beleidsplannen eerder overeen zouden moeten komen dat verschillen.
Dat het wel kan blijkt uit de samenwerking met betrekking tot de realisatie van een zorgcentrum achter de Vlijmense Dijk. Daar wordt goed samengewerkt tussen projectontwikkelaar, gebruiker, gemeente, Heemkundekring, omwonenden en Het Vlijmens Lint. Het lijkt er soms helaas haast op dat bewoners en belangengroepen effectiever de weg kunnen zoeken naar de projectontwikkelaar dan naar de eigen gemeente. Dat zou toch niet zo moeten zijn.
Het Vlijmens Lint blijft zich sterk ontwikkelen
De afgelopen jaren hebben we ons goed in kennis over de verschillende dossiers over een breed front kunnen ontwikkelen. Daar zullen we de komende jaren mee door gaan. Ook is het de intentie dit jaar te starten met contactpersonen per straat, om zo nog directere aansluiting te krijgen met bewoners en eerder te horen wat er speelt. En uiteraard ons draagvlak te verbreden. Het afgelopen jaar is ons aantal leden en supporters wederom fors toegenomen. We zullen het bestuur versterken met meer bestuursleden en ons netwerk verder uitbreiden in het belang van ons erfgoed en groen.
We hebben 2023 weer achter ons gelaten en kunnen dus de balans gaan opmaken. U kunt dat zelf doen door nog eens door de berichten tijdslijn te lopen, die hieronder te vinden is.
Wat ons betreft hebben we in 2023 veel bereikt voor de doelen die we nastreven: het zorgen dat de kwaliteit van onze landelijke omgeving goed blijft door het erfgoed en groen in onze omgeving te beschermen, te herstellen, maar vooral ook waar mogelijk verder te ontwikkelen. We zijn daartoe samen met onze partners druk in de weer geweest en die willen we hier dan ook graag bedanken voor het afgelopen jaar. De Bomenstichting, de Natuur- en Milieuvereniging Gemeente Heusden, IVN ‘s-Hertogenbosch, Brabantse Milieu Federatie, Heemkundekring Onsenoort, Federatie Behoudt de Langstraatspoorbruggen, Stichting Van Gol naar Beter, historisch bouwkundige Bart Beaard en last but not least landschapsarchitect Bob van der Vliet.
We zijn natuurlijk vooral veel bezig met verschillende aspecten van ruimtelijke ordening. De diverse overheden hebben daarbij het primaat en het is belangrijk in een vroeg stadium het overleg met de overheden te voeren. Voor de overheden met hun verschillende complexe prioriteiten en afwegingen is dat niet altijd makkelijk en soms schuurt het ook wel eens. Hoewel niemand daarop eigenlijk zit te wachten hoort het er soms wel bij om zaken scherp te krijgen: zonder wrijving, geen glans. We merken dat de samenwerking met de verschillende afdelingen van de Gemeente Heusden, het Waterschap Aa en Maas en de Provincie Noord-Brabant al gaande het proces steeds beter worden en we willen de overheden dan ook bedanken voor hun geduld met ons, ook al botst het soms even, vooral als de infrastructurele trein al vetrokken is, voordat er goed overleg is geweest. Wij zullen ons blijven inzetten voor de oude Langstraat straten die we in Vlijmen nog rijk zijn, de dijken en de mooie polders.
We bedanken ook de diverse gemeenteraadsleden die veel van hun vrije tijd hebben willen opofferen voor het algemeen belang. We beseffen ons dat de belangen die wij nastreven maar een klein deel van hun totale takenpakket behelst, maar constateren dat er toch veel belangstelling en ondersteuning gegeven wordt door de gemeenteraadsleden voor deze materie.
Als laatste willen wij ook graag onze vrijwilligers, leden en donateurs bedanken voor hun steun in het afgelopen jaar. Wij kunnen onze doelen niet bereiken en de vereniging niet draaien zonder die steun. Met de leden de balans opmaken zullen we definitief doen op de jaarvergadering die voor onze leden dit jaar op 27 februari gepland staat.
Voor nu wensen wij u een gezond en voorspoedig 2024 toe en we hopen u snel te zien in dit nieuwe jaar!
Belang Ringdijk en Voordijk staat niet ter discussie
Het belang van de Ringdijk rondom het Eiland van Heusden wordt breed gedeeld. Niet alleen door verschillende belangengroepen, maar ook door Gemeente en Provincie. Zie ook ons eerdere bericht. Zeker met toenemende druk op de ruimte denken wij dat het van groot belang is goed te definieren welke aspecten van onze omgeving we van grote waarde vinden en daarom binnen alle plannen die ook gerealiseerd moeten worden willen beschermen en waar mogelijk willen herstellen en verder door willen ontwikkelen. De historisch Voordijk is een belangrijk onderdeel aan de oostzijde van de Ringdijk en daar willen we dan ook extra zuinig op zijn. En dat is eigenlijk prima vastgelegd.
Maar praktijk is weerbarstig
De Voordijk zou conform de aanwijzing in de Omgevingsvisie van de Gemeente Heusden, de Cultuurhistorische kaart van zowel Gemeente als Provincie, de Welstandsnota van de Gemeente beschermd moeten zijn. De dijk vormt volgens de Gemeente ook een belangrijke groene verbinding tussen de kern en het buitengebied. Maar diezelfde Gemeente verleent toch medewerking aan een bestemmingsplan wijziging om de bouw van een veel te hoog bouwwerk pal voor en naast veel lagere historisch boerderijen toe. En dreigt naar onze mening hiermee tevens een precedent te scheppen, waardoor ook naar de toekomst de verschraling van de deze belangrijke dijk dreigt. Zie hierover dit bericht.
Reactie op zienswijze Vlijmens Lint veel te mager
Wij hebben dit ook aangegeven in onze zienswijze op dit bestemmingsplan. Als reactie vermindert de Gemeente ineens het belang van de dijk: “De dijk en omgeving zijn kenmerkend. Maar dat geldt niet minder voor de andere dijken in onze gemeenten met de daarbij behorende bebouwing.”
Zowel met betrekking tot het onderschreven cultuurhistorische belang als het belang van de groene verbinding wordt wat ons betreft te licht omgesprongen: “Langs de Voordijk wordt inderdaad ingezet op het versterken van de groene verbinding tussen de kern en het buitengebied. Dit betekent niet dat er helemaal geen woningbouw mogelijk is. Dit versterken kan bijvoorbeeld ook worden vormgegeven door het realiseren van meer groen in de openbare ruimte of het toepassen van bepaalde vormen van bestrating. “ We moeten dan maar hopen dat dat later, en onafhankelijk van de nu gekozen wijziging, gerealiseerd wordt. En ook daadwerkelijk beschermt, herstelt en ontwikkelt. En “De terechte vermelding van de Voordijk en een aantal bouwwerken op de cultuurhistorische waardenkaart, waarop ook de andere dijken en andere cultuurhistorische bouwwerken in de gemeente zijn vermeld, maakt deze dijk met bouwwerken niet meer bijzonder of unieker dan die andere dijken. ” Ja prima dat er ook andere dijken of monumenten worden vermeld, maar die hopen we hopelijk toch ook letterlijk in hun waarde te houden als we ze belangrijk vinden?
Ook wordt de precedent werking hier door de gemeente fraai in beeld gebracht: “De vermelding betekent niet dat er geen woningbouw mogelijk is. Aan de Voordijk is al een mix aan historische bebouwing en modernere bebouwing aanwezig.” Er staat welgeteld nu één modern huis met genoemde nok- en daghoogte en dat huis staat totaal solitair langs de dijk met veel groen er om heen. Dit huis komt pal in de voortuin van een mooie wederopbouwboerderij en direct langs een buurtschap van lage rietgedekte boerderijen, allen individueel vermeld op de cultuurhistorische waardenkaart. Als dit kan, wat kan dan in het vervolg niet met deze redenering in het hoofd en wat houden wij als samenleving op het eind dan over aan omgevingskwaliteit?
Ook de werking van de welstandsnota wordt serieus door de Gemeente in twijfel getrokken: “De welstandsnota vermeldt de Voordijk alleen als zijnde een voorbeeld van dijkbebouwing in Vlijmen. De welstandsnota blijft onveranderd op dit perceel en de rest van de Voordijk van toepassing. Met dien verstande dat deze bepaalt dat dit gebied welstandsvrij is geworden vanaf 2019.” Dus de Gemeente beschrijft de Voordijk nota bene als een voorbeeld van de mooie dijkbebouwing in haar Welstandsnota, geeft daar ook een status aan: H.1.a voor het eerste stuk (waar veel minder historische bebouwing staat), H.1.b voor het direct daarop volgende stuk, waar het hier over gaat. De mindere waardering heeft waarschijnlijk te maken met de gevolgen van inpassingsplannen, zoals dat ook het geval is met het westelijke deel van de Haarsteegsestraat. En haalt vervolgens de welstandtoetsing weg voor H.1.b. Wat overigens niet aangeeft dat het gebied daarmee niet belangrijk meer is, want de meeste gebieden hebben helemaal geen classificatie en dit gebied wel. Maar stelt in een nieuw bestemmings-inpassingsplan waarbij het heel eenvoudig is extra eisen te stellen, deze eisen niet. Wat is dan de waarde van H.1.b in de Welstandsnota nog?
Als klap op de vuurpijl stelt de gemeente: “Het oprichten van een nieuwe woning doet geen afbreuk aan cultuurhistorische waarden van bestaande bebouwing. De nieuwe woning wordt stedenbouwkundig ingepast.” Daar kijken wij en onze landschappelijke deskundigen, maar waarschijnlijk elke voorbijganger en leek, totaal anders naar. Een gebouw van 8 meter nokhoogte en 6 meter goothoogte pal voor en naast boerderijen met een nokhoogte van 5 meter en goothoogte van 2 meter doet simpelweg heel veel afbreuk, en dat doet het verlies van de groene omgeving rondom deze historische gebouwen ook.
Wij kunnen er dus ook te weinig op vertrouwen dat: “Bij een verzoek om nieuwe woningbouw wordt o.a. getoetst aan bovengenoemde beleidsdocumenten. Daarnaast wordt de planologische en milieukundige inpasbaarheid beoordeeld. Daarmee is voldoende geborgd dat er geen precedentwerking of een kwalitatieve verslechtering van de Voordijk ontstaat.” Want als dit geval nu al zo wordt beoordeeld, dan zal dat na de bouw van dit pand duidelijk niet beter worden.
In beroep bij Raad van State
De kennelijke druk van de projectontwikkelaar om de voortuin te gelde te maken en zo het aantal woningen in Vlijmen met één woning te verruimen gaat wat ons betreft dus te veel in tegen het algemeen belang als verwoord in de eigen beleidsplannen. Wij vinden dat er dus geen goede afweging plaatsgevonden door de mogelijkmakers. Wij hebben de wethouder dan ook laten weten bezwaar te zullen maken bij de Raad van State om die afweging te laten toetsen. En zullen tegelijkertijd kijken of een acceptabele oplossing voor nu en naar de toekomst toe mogelijk te bereiken is in samenspraak met gemeente en projectontwikkelaar om de procesgang indien mogelijk alsnog af te breken. We zitten er immers niet op te wachten, het kost ons en de gemeente tijd en geld, maar we vinden na rijp beraad dat we dat toch moeten doen.
Wij doen dat om dit specifieke geval maar ook om de waarde van beleidsplannen te toetsen. Want wij besteden veel tijd om input te leveren aan beleidsplannen, maar als daar bij nieuwe of te wijzigen bestemmingsplannen, ook na het geven van zienswijzen, geen effect heeft dan doet zich de vraag voor wat de waarde is van die beleidsplannen. Wij denken dat uitvoering conform de plannen zou moeten plaatsvinden en zijn, anders dan wellicht de gemeente, van mening dat daarvan tot nog toe (te) weinig sprake is.
De bewustwording van echte participatie van alle partijen is ook van belang. We zien dat wanneer belanghebbenden zoals omwonenden en Het Vlijmens Lint vroegtijdig serieus worden betrokken en echt kunnen participeren (en dus niet participatie voor de bühne), processen veel makkelijker en dus sneller worden doorlopen. Wordt die fase gemist dan volgt vaak een trager en moeizamer proces. Dat het anders kan laat het geval zien met de Vlijmense dijk 67, waar een veel groter inpassingsplan wel soepel verloopt mede omdat er partijen (projectontwikkelaar, gemeente, omwonenden, Vlijmens Lint) vroegtijdig met elkaar in gesprek zijn. Dat lijkt ons dus een betere vorm van samenwerking naar de toekomst toe. Een mooi voornemen voor het nieuwe jaar?
Er is een enorme maatschappelijke druk op de aanwezige ruimte: de groei van de bevolking en bedrijven vereisen meer woningen, meer wegen en infrastructuur, meer scholen en andere voorzieningen. Ook is er meer vraag naar ruimte vanuit klimaatgerichte veranderingen zoals wateropslag, stikstof en extensieve landbouw, maar ook ruimte voor zonneparken en windmolens.
Er ontstaat dus steeds meer druk op de inpasbare ruimte op groen, zowel vanuit de overheid als vanuit de particulier. Een reactief beleid van bescherming van te behouden cultuurhistorische, landschappelijke en natuurwaarden werkt dan niet meer.
Beschermen werkt niet (meer)
We hebben inmiddels moeten constateren dan zelfs als een gebied beschermd lijkt te zijn omdat bijvoorbeeld dijk en de gebouwen op de cultuurhistorischische lijsten staan, het gebied een welstandsklasse H.1.b heeft (er zijn maar drie klasses H.1.a, H.1.b en geen status), de dijk een onderdeel is van de te koesteren ringdijk van het Eiland van Heusden er toch geen bescherming is. En daar waar de niveaus nog hoger zijn in praktijk er ook maar vaak zeer beperkte bescherming blijkt te zijn.
Wij zien daarnaast door salami-effecten (elke keer een plakje minder) dat waarden ondanks de bescherming in beleidsplannen zoals de Omgevingsvisie, Cultuurhistorisch plan, Welstandsnota, Groenbeleidsplan toch steeds verder aangetast worden. Door te lage bescherming treden negatieve effecten op, de waarden worden minden uniek en de bescherming kan wel verlaagd kan worden of zelfs vervallen.
In de Omgevingsvisie geeft de gemeente aan dat zij de waarden van bijvoorbeeld de Langstraat linten en historische dijken niet alleen wil beschermen, maar ook wil herstellen en ontwikkelen. Wij denken dat een actieve politiek van ontwikkeling inderdaad de aangewezen weg is. Dit omdat de druk van de maatschappelijke opgaven van bouwen en energietransitie zo groot is dat zonder actief beleid dat zonder meer ten koste gaat van wat we als groene gemeente nu juist willen behouden. En cultuurhistorie dient wat ons betreft altijd ingebed te zijn in haar landelijke omgeving en natuurlijke biotoop.
Het gaat er dus om nu ook de visie op erfgoed en groen om te zetten in een geborgde uitvoering. Dat lukt alleen om niet alleen hard te kiezen waar je wat waarom wil behouden, maar ook te kijken hoe je de ontwikkeling daarvan wil borgen binnen de bestaande andere opgaven die je als gemeente hebt. Door het samenspel van lange termijn en actuele urgente ontwikkelingen samen te laten gaan houden we een mooie waardevolle omgeving over.
Zonder het bijbehorende groen verliezen de aanwezige monumenten een groot deel van hun waarde. Juist de combinatie zorgt voor de kwaliteit.
Goede leefomgeving zorgt voor positieve ontwikkeling
Een mooi landschap met ingebed erfgoed heeft een zeer positieve bijdrage heeft voor leefomgevings kwaliteit en welbevinden van bewoners en bezoekers. De goede kwaliteit en welbevinden en de bijbehorende trots op de omgeving stimuleert de maatschappij over een breed front en moet dus gestimuleerd worden voor een positieve ontwikkeling van die maatschappij. Dat is ook de filosofie achter het van Gogh nationaal park, waar de Gemeente Heusden in participeert. Dat duidt dat voor de maatschappelijke en economische ontwikkeling van zuid-oost Brabant erg gediend is bij een mooie omgeving waarin bewoners pretting kunnen wonen, werken en recreëren. En dus inzet om een goede planning van bedrijvigheid en groen.
Dat wordt ook landelijk zo gezien en de nieuweOmgevingswet geeft daar ook uiting aan. Omgevingskwaliteit wordt gedefinieerd als het samenspel van cultureel erfgoed, architectuur, stedenbouw, landschap en natuur. En bij die kwaliteit gaat om beschermen, bewaken, benutten en verder ontwikkelen van de leefomgeving. De gemeente geeft dat ook aan in haar Omgevingsvisie 2023 voor de Gemeente Heusden.
Bescherming èn ontwikkeling leefomgeving dus key
Wij geloven dus dat er een meer holistische benadering moet komen van de samenhang van aanwezige cultuurhistorische en landschappelijke waarden. Van rood (gebouwen), groen en blauw (waterpartijen, sloten, wielen). En dat start met een goede integrale inventarisatie, waar dat nu in de beleidsplannen te veel gesplitst lijkt te gebeuren.
•Wat is er bijzonder? Waarom?
•Wat moet er dus beschermd worden?
•Waar liggen kansen ter verbetering van bestaande waarden?
•Hoe kunnen gewenste nieuwe maatschappelijke opgaven verwerkt worden, met een verbetering van de waarden en behoud van de aanwezige?
Het Vlijmens Lint heeft de draai al gemaakt en zet vol in op het ontwikkelen van een visie op onze landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Dat doet zij met de inventarisatie van waarden van het Langstraat lint Meliestraat/Julianastraat/Wolput, in de ontwikkeling van de gedachte van de Groene Rivier en meer recentelijk in haar activiteiten rondom de Ringdijk om Het Eiland van Heusden en daarbinnen de Voordijk. En wij doen dat met onze partners zoals Heemkundekring Onsenoort, Natuur- en Milieuvereniging Gemeente Heusden en natuurlijk de bewoners.
Deze luchtfoto van de vesting Heusden is een goede illustratie van de kracht van de combinatie van erfgoed, groen en water. De som is veel groter dan de losse onderdelen.
Oproep tot aandacht voor uitvoering van plannen
Wij roepen het college, de verschillende beleidsambtenaren, gemeenteraadsleden en fractieondersteuners ook veel nadrukkelijker de discussie te voeren niet alleen wat we willen beschermen, herstellen en ontwikkelen, maar vooral ook hoe we dat in praktijk nu gaan doen. Daarmee de goede visies vooral ook duidelijke handen en voeten geven en te voorkomen dat we in het bereiken van maatschappelijk doelen de discussie veel te veel achteraf krijgen met allerlei procedures als gevolg. Want nu houden we aan al het werk wat er gepaard gaat met de inspraak van burgers en belanghebbenden te vaak een slecht gevoel over. De te beschermen en ontwikkelen waardes leggen uiteindelijk toch vaak het loodje, de procedures zijn taai en stroperig en leiden te vaak tot een dispuut en kosten aan alle kanten veel te veel tijd en geld.
De landschappelijke waarde van de Voordijk is , net als de rest van de Ringdijk om het Eiland van Heusden, een combinatie van groen, blauw en rood. Er dient een duidelijkere uitwerking te komen van het beleid om deze kwaliteit van de ringdijk steeds een stukje te versterken.
Het kan wel en we beginnen het te leren!
Inmiddels zijn er een aantal goede voorbeelden en een aantal processen die goede hoop geven dat we wel op de goede weg zijn. In een wat kleiner project betreffende de Vlijmense Dijk 67 wordt vanaf een vroege fase goed samengewerkt tussen de Projectontwikkelaar VB2 Vastgoed, de Gemeente Heusden en Het Vlijmens Lint. Met betrekking tot de compartimenteringsdijken en de ligging van de Bossche Sloot hebben we het gevoel dat we nu eindelijk een goede discussie voeren met het Waterschap Aa en Maas. Laat in het proces en dat maakt het lastig, maar wel een goede bereidheid serieus te kijken naar alternatieven. En duidelijke afspraken dat bij HoWaBo 2 vanaf het begin goed te kijken wat mogelijkheden en gevoeligheden zijn. En met betrekking tot de herinrichting van de Julianastraat hebben we een luisterend oor van de Gemeente Heusden ondervonden voor de waardes van het lint, hebben we tekeningen van kabels en leidingen gekregen en hebben wij afspraken gemaakt de ideeën van de landschapsarchitect met de gemeente te delen.
Kortom, door het te doen krijgen we hopelijk steeds vaker een win-win situatie voor iedereen.
Op de afbeelding is rechts goed te zien hoe belangrijk het lint is voor de Heusdense Groenstructuur. Alleen rondom Steenenburg staan een vergelijkbare hoeveelheid monumentale bomen
De Bomenstichting heeft na de schouw uit het voorjaar nog een aantal bomen uit onze omgeving opgenomen in het nationale Register van Monumentale Bomen. In het register staan alleen bomen van 80 jaar en ouder, die beeldbepalend zijn en in een goede conditie. Veel fraaie bomen in ons lint halen dat nog net niet, maar zijn wel van groot belang om ook over 30-50 jaar de lijst weer te kunnen aanvullen. De volgende bomen zijn nu ook opgenomen:
Zilveresdoorn – Meliestraat 41b
Zilverlinde – Meliestraat 41b
Bruine beukenlaan – Prins Bernhardlaan
Bruine beuken – Wilhelminastraat 19d
Via DEZE LINK zijn de beschrijvingen van de bomen te zien.
Inmiddels heeft op ons initiatief ook een schouw plaatsgevonden op nog een aantal bomen in de Meliestraat en op de Wolput. Wij houden u op de hoogte van de ontwikkelingen.
Link met het Groenbeleidsplan 2023-2028
Het belang van inzetten op groen geeft de Gemeente Heusden helder aan in het Groenbeleidsplan 2023-2028. Zij gebruikt daarbij een pleidooi van de Universiteit Wageningen om te investeren in de groene stad, dat wij graag onderschrijven:
Het Groenbeleidsplan 2023-2028, dat dit jaar is vastgesteld door de gemeenteraad streeft er naar om zes ambities te realiseren:
het versterken van de groenstructuur
duurzaam onderhoud van het groen
het opknappen en verbeteren van versleten groen
de natuur van het buitengebied verbinden met de kernen
integraal werken aan opgaves van andere beleidsvelden
de samenwerking zoeken met de inwoners van de gemeente
In het Groenstructuurplan had het groene lint wellicht wat meer aandacht mogen krijgen dan het heeft gekregen, want past wel goed in de ambities. Dat is er bij ons als vereniging wellicht ook wat tussendoor geschoten. Evenzogoed zijn we hierover, conform punt 6, wel in gesprek met de gemeente juist omdat het goed past in de ambities.
Wij zien met name het belang van het groene lint om de groenstructuur te versterken en dan met name voor de verbinding van de natuur van de Biessertpolder/Engelermeer met het verblijfsgroen in Vlijmen dorp, met name het Burgemeester van Greunsvenpark. Het lint zelf wordt nu al veelvuldig recreatief gebruikt door wandelaars en fietsers en wij denken dat dat toe zal nemen met de realisatie van de randweg en het verkeersarmer worden van het lint. Kortom, goed te kijken hoe het groene lint verder ontwikkeld kan worden en niet doorbroken wordt in geval van (uiteraard ook belangrijke) maatschappelijke inpassingsoperaties.
De huidige 34 kilometer lange ringdijk is onderdeel van de Grote Waard, het oudste dijkenstelsel van Nederland, gebouwd in de 13e eeuw. De wielen zijn de tastbare herinneringen van de dijkdoorbraken in Nieuwkuijk (1880), Haarsteeg (1610/1740), Elshoutse wielen (1700-1900) en langs de Voordijk. De ringdijk kent veel oude (inundaties)sluisjes en historische kunstwerken. En langs de ringdijk staan het Fort Hedikhuizen, historische kerkjes, talloze dijkhuizen en boerderijen. En natuurlijk de vesting Heusden.
De Grote Waard, circa 1420.
Groene beleving langs de ringdijk
De ringdijk komt langs veel van de Heusdense natuurgebieden zoals hieronder te zien is op de projectie van de ringdijk op de Groenstuctuurkaart van Heusden. Te beginnen op de wallen en grachten van de vesting Heusden komen we met de klok mee langs de Maas, het oude Maasje, het Haarsteegs Wiel, Sompen en Zooislagen, De Bokhovense polder, Het Engelermeer, De Biessertpolder, de Moerputten, Het Vlijmens Ven, de Baardwijkse Overlaat, de Elshoutse Wielen, Hooibroeken/Eendekooi de Kwak en via de Maas weer terug naar de Vesting. Kortom een schitterende aaneenschakeling van groene gebieden.
De Ringdijk geprojecteerd op de Groenstructuurkaart van de Gemeente Heusden
Fietsen en wandelen over de Ringdijk
De ringdijk is een prachtige fiets- en wandel route. De route is mooi, interessant en rustig en biedt langs de hele dijk fraaie uitzichten op de omringende landschappen. Buitendijk, maar veelal ook binnendijks. En op veel plaatsen zijn al goede informatieborden geplaatst.
De Ringdijk fietsroute is 34 km lang. De route is prominent in het knooppunten netwerk door de gemeente. Uitgave van Heemkundekring Onsenoort over de Ringdijk, een beschrijving van de route en de bezienswaardigheden en hun geschiedenis.
Ringdijk in stand houden, ontwikkelen en beter benutten.
Heemkundekring Onsenoort, Natuur- en Milieuvereniging Gemeente Heusden en Het Vlijmens Lint willen in het najaar gaan bekijken hoe die speciale ringdijk beter beschermd kan worden, ontwikkeld kan worden en benut kan worden. De dijkring heeft op de kaart behorende bij de Omgevingsvisie van de Gemeente Heusden (zie ook dit artikel) een belangrijke rol en ook op de Cultuurhistorische waardenkaart. Maar onduidelijk is hoe het totale ensemble nu precies kan worden behouden en waar mogelijk verder ontwikkeld. Dat bleek onder andere bij de aankondiging van een potentiële wijziging van bestemmingsplan aan de Voordijk, waar hier meer over te lezen valt. Ook op toeristisch gebied is er aandacht bijvoorbeeld bij RBT De Langstraat, maar er zouden daar meer mogelijkheden zijn, ook voor wandeltochten en prestatietochten.
In het najaar zullen de organisaties eens opstarten wat de mogelijkheden zijn en nodigen andere organisaties of personen graag uit om daar over mee te denken. Wij zullen daarin uiteraard ook graag samen werken met gemeente en bijvoorbeeld RTB De Langstraat. Bent u geïnteresseerd om mee te denken? Neem dan graag contact op met ons via het informatieformulier.
Grote scheuren in oude huizen als gevolg zwaar verkeer en waterpeil?
Een stevig aantal huizen in onze buurt hebben de laatste tijd veel last van scheurvorming. De problemen spelen zowel op de Voordijk/Inlaagdijk als in het lint Julianastraat/Meliestraat bij de oudere huizen. Op de Voordijk/Inlaagdijk speelt dat zeker bij 11 huizen, in de Julianastraat/Meliestraat hebben wij dit inmiddels ook al van een aantal bewoners gehoord, met name van hen die een woning dichterbij de weg hebben. Wij zullen daar nog nadere informatie over verzamelen.
Wonend in een oud huis weet je dat je op termijn (lichte) scheurvorming kan verwachten. De oudere huizen langs de dijken en langs de Langstraat linten zijn vaak direct op het zand gemetseld. Dat ging tot voor kort eigenlijk prima, de huizen stonden er op wat lichte scheurvorming na 100 of 200 jaar nog prima bij. Maar opvallend is dat meer recent veel bewoners last hebben gekregen van meer en ook veel grotere scheurvorming. En deels geldt dat ook al voor nieuwere huizen.
De reden van deze toegenomen scheurvorming is niet helemaal helder. Bewoners aangesloten bij Monumentenwacht deden navraag bij de inspecteurs maar ook daar komt geen eenduidig antwoord naar voren. De belangrijkste twee redenen die veel genoemd worden zijn zwaar verkeer en het grondwaterpeil.
Zwaar verkeer en grondwaterpeil de oorzaken?
Verkeer op de dijk en in het lint was er altijd al. Maar wat veranderd is, is dat er de landbouw-, graaf- en andere machines die door de straat komen veel groter en met name veel zwaarder zijn geworden dan voorheen. Met name in het lint is goed te zien hoe de straatstenen uitgereden zijn en totaal uit elkaar wijken, precies daar waar de rijbaan is. En dat sluit aan bij het feit dat met name de woningen dicht bij de weg er het meest last van hebben. Het waterpeil staat ook lager en daardoor klinkt de grond in. Dat is nationaal een probleem en dat zal ook in deze omgeving wel spelen. Waarschijnlijk is er sprake van elkaar versterkende effecten.
Het Vlijmens Lint wil graag dat naast onze karakteristieke oude boerderijen en huizen ook de later gebouwde woningen bewaard blijven en maakt zich dus zorgen over de scheurvorming. Zij is daarom met de gemeente in gesprek met betrekking tot het zware vracht- en landbouwverkeer op de dijk. Onnodig zwaar verkeer zou niet de route over de dijk moeten nemen maar kan via de polder rijden, wat ook nauwelijks een bezwaar is voor de betrokkenen. Daarom is er inmiddels al een tractor- en vrachtwagenverbod op de Voordijk, maar dat wordt niet altijd even goed gehandhaafd en er zijn ook ogenschijnlijk onnodig ontheffingen verleend.
Landbouwverkeer over randweg, niet over fietspad!
Beleid van de gemeente is om zwaar vracht- en landbouwverkeer buiten de kernen om te laten rijden. Belangrijk is het daarom dat naar de toekomst toe de nieuwe randweg ook gebruikt kan worden door het zware (landbouw)verkeer. Anders zouden de machines door het halve dorp moeten rijden in de toekomst als ze niet over dijk en randweg mogen rijden. De huidige machines zijn ook niet meer de langzame voertuigen van voorheen dus qua doorstroming is dat geen probleem. En de landbouwers moeten natuurlijk wel bij hun percelen kunnen komen.
In het huidige plan zouden ze nog worden gecombineerd met de fietsroutes, maar dat lijkt ons onwenselijk en zeer gevaarlijk. En is ook in tegenspraak met landelijk beleid op dit punt.
Wij hebben van de gemeente vernomen dat de Omgevingsvisie van de gemeente Heusden mede naar aanleiding van onze zienswijze wordt aangepast. Zie ook ons eerder bericht hierover.
Het behoud van de waardevolle historische dorpslinten zal nadrukkelijker zowel in de tekst als op de kaart worden opgenomen. Ook zal er een aanpassing zijn in ruimtelijke visiekaart voor wat de de noord/zuid natuurverbinding langs de oostkant van Vlijmen. Het Vlijmens Lint is blij dat onze ideeën zijn overgenomen en dat de gewenste aanpassingen worden gedaan. Voor wat betreft de historische ringdijk rondom het eiland Heusden meent de gemeente dat dat al voldoende in de visie verwerkt is. Ook dit belang wordt dus in ieder geval voldoende onderkent.
We wachten met belangstelling de nieuwe versie van de Omgevingsvisie af.
Raad van State kraakt afwezigheid groencompensatieplan bij verlenen vergunningen N65
De uitspraak van de Raad van State op 21 december 2022 inzake de herinrichting van de N65 bij Vught heeft mogelijk ook belangrijke implicaties voor het GOL. In haar uitspraak stelt de raad dat bij het verlenen van kapvergunningen een groencompensatieplan niet mag ontbreken als voorwaardelijke verplichting ter behoud en herplant. Het ontbreken is in strijd met de ruimtelijke ordening (en met namen de plaats van het groen in de ordening). Maar ook met de rechtszekerheid voor partijen die opkomen voor het belang van groen en desgewenst gefundeerd bezwaar moeten kunnen maken tegen het totaal plan van kap en compensatie van de kap.
Groencompensatie GOL blijft onduidelijk, dus ook onrechtmatig?
Het Vlijmens Lint vraagt al sinds februari 2022 om het groencompensatieplan en verzet zich tegen de onduidelijke en in onze ogen te beperkte en deels onrechtmatige verlening van kapvergunningen in het kader van het GOL. Zie ook ons eerdere bericht hier en daar. Daarin trekt zij deels op de Natuur- en Milieuvereniging Gemeente Heusden, de Federatie Behoudt de Langstraatspoorbruggen en de Stichting van GOL naar Beter. Deze partijen hebben de gemeente al eerder verzocht alle kapvergunningen met betrekking tot het GOL in te trekken. Recent heeft Het Vlijmens Lint hierover al een positief eerste gesprek gehad met wethouder Blankers, die open staat de kritiek in meer detail te bespreken. Wij zijn in afwachting van een tweede gesprek met de wethouder en de verantwoordelijke medewerkers in de gemeente. En zullen dan de recente uitspraak van de Raad van State meenemen.
Zaak tegen kapvergunning voor de bestuursrechter
Inmiddels hebben wij ook bericht gehad dat op 12 januari om 15.15 uur de zaak van Het Vlijmens Lint tegen de verleende kapvergunning voor de bestuursrechter in ‘s-Hertogenbosch, Leegwaterlaan 8, behandeld zal worden. Dat is in beginsel een openbare zitting, die voor iedereen toegankelijk is. De kritiek van Het Vlijmens Lint betreft de gebrekkige informatievoorziening en wijze van publiceren van de kapvergunningen. Maar ook de inhoudelijkheid van de kapvergunning, waaronder de noodzaak (ander tracé sloot, andere ligging compartimenteringsdijk), het niet meenemen van voorwaardelijke verplichtingen en de veel te beperkte in de vergunning vastgelegde groencompensatie. Zie ook Kap de Kap. Wij zijn blij duidelijkheid te krijgen over de rechtmatigheid van de verlening van de kapvergunning.
Vlijmens Lint dient zienswijze in op Leefomgevingfoto en omgevingsvisie gemeente Heusden
In het kader van de Omgevingswet heeft de gemeente Heusden een Leefomgevingfoto gemaakt en een nieuwe Ontwerp Omgevingsvisie voor de komende periode. Zie deze link voor de verschillende stukken. Het is zeer te waarderen dat de gemeente daar uitgebreid aandacht aan heeft besteed. En zo’n breed palet aan aspecten heeft samen weten te vatten in één document.
De ontwerp omgevingsvisie staat open voor input van bewoners en belanghebbenden. Het Vlijmens Lint heeft ook een zienswijze ingediend. Wat wij jammer vinden dat er in de visie erg weinig aandacht is voor de historische Langstraatlinten in Drunen, Nieuwkuijk, Elshout, Haarsteeg en natuurlijk in Vlijmen. Het lint Julianastraat/Meliestraat is nota bene de straat met de meeste rijks- en gemeentemonumenten van de hele gemeente en kent daarnaast een zeer groot aantal monumentale bomen en een unieke hagenstructuur. Het zou logisch zijn dat niet alleen beter te benoemen, maar ook aandacht te besteden in de visie hoe deze belangrijke waarde in de gemeente niet alleen te behouden maar ook te ontwikkelen.
Ook aan de historische ringdijk en haar bijbehorende polders rondom het eiland van Heusden zou meer aandacht besteed mogen worden . En als laatste hebben wij aandacht gevraagd voor de Groene Rivier om een goede noord-zuid natuurverbinding te maken tussen de natuurgebieden Moerputten, Vlijmens Ven, Biessertpolder, Engelermeer aan de zuidzijde en Sompen en Zooislagen, het Oude Maasje, Haarsteegs Wiel en de Maas aan de noordzijde. Deze zone, de Groene Rivier, kan ook gebruikt worden voor recreatie voor de nieuwe wijk de Grassen. En het verstrekt natuurlijk de functie van de Voordijk als onderdeel van de ringdijk. De groene omkadering van natuurgebieden zou de gemeente zeer bijzonder op de kaart zetten voor bewoners en bezoekers. We hopen daarom dat de gemeente de Groene Rivier in de omgevingsvisie wil verwerken.
GOL: verbeteringsmogelijkheden De nieuwe coalitie van DMP, Gemeentebelangen en VVD is aangetreden. De coalitie wil met vaart door met de realisatie van het GOL, in beginsel een prima streven. Mooi dat zij expliciet aangeeft te willen kijken naar verbetermogelijkheden van het GOL in onze omgeving, ook al denken wij dat er ook breder wel wat te optimaliseren valt. Ook zien wij dat de overheid voor zichzelf wel telkens de ruimte neemt af te wijken van het PIP, dus zien niet in waarom dat met enige creativiteit ook niet zou kunnen op door ons ingebrachte wensen. Waardoor landschap, natuur en kosten bespaard kunnen worden.
Tekst coalitieprogramma: Voor de Gebiedsontwikkeling Oostelijke Langstraat (GOL) staan het Provinciale Inpassingsplan (PIP) en de afspraken binnen de aanbesteding vast. Deze afspraken kunnen niet worden aangepast. We gaan tempo maken en starten met de uitvoering zodra het kan. Binnen de uitvoering en de ruimte die het PIP en aanbesteding bieden, kijken we nog wel naar verbetermogelijkheden voor Vlijmen-Oost. Dit mag niet tot vertraging leiden.
Natuur en water Wij zijn positief over een aantal teksten in het coalitieprogramma op gebied van natuur en water, die goede aansluiting geven op onze ideeen met name met betrekking tot De Groene Rivier. (We nemen overigens aan dat de coalitie bedoeld dat zij terughoudend zal zijn bij het kappen van bomen, of onnodig kappen wil vermijden. Niet dat zij terughoudend zal zijn in het onnodig kappen van bomen, want dat zou überhaupt niet moeten voorkomen.)
Tekst coalitieprogramma: Op het gebied van natuur en water staat de ontwikkeling van ecologische verbindingszones centraal. Natuurgebieden moeten toegankelijk zijn en blijven voor fiets- en wandelrecreatie. We hebben aandacht voor zowel doelmatig waterbeheer als de kwaliteit van het oppervlaktewater. Met oog voor flora en fauna. We werken aan de groei van de biodiversiteit. Onze natuur is de groene longen voor ons bestaan. Verder zijn we terughoudend met het onnodig kappen van bomen.
Wij kijken uit naar een goede samenwerking Wij wensen het nieuwe college en specifiek de nieuwe verantwoordelijke wethouders Thom Blankers en Johan Meesters veel wijsheid toe in het wegen van belangen om niet alleen het GOL snel te realiseren, maar vooral ook de gedefinieerde doelstellingen te realiseren. Wij zien uit naar een goede samenwerking met de wethouders en wensen hen veel succes in de nieuwe rol.
