Bomen Wolput geregistreerd als monumentaal

Op verzoek van Het Vlijmens Lint zijn een aantal fraaie bomen aan de Wolput geschouwd door De Bomenstichting. En zijn vervolgens na beoordeling aan de hand van een aantal criteria toegevoegd aan het Landelijke Register van Monumentale bomen.

De beuk (Fagus sylvatica) op Rijksmonument Wolput 30 (een huis van de familie Wagenberg uit 1860) is het grootste voor wat betreft de stamomtrek: 415 cm en kent een hoogte van 23 meter. Twee anderen bomen nieuw op de lijst betreffen twee bruine beuken (Fagus sylvatica ‘Atropunicea’) voor het gemeentemonument Wolput 39 (eveneens een huis van de familie Wagenberg, maar uit 1916). De ene heeft een stamomtrek van 350 cm en een tweede een omtrek van 340 cm. Alle bomen zijn in goede conditie.

Het deel van de Wolput waar deze bomen staan behoort tot het originele Vlijmense Langstraat lint en toont hier een mooie combinatie van monumenten en bijbehorend monumentaal groen. Het vormt samen met de nabijgelegen brink met haar moeraseiken en oude rietgedekte boerderij een mooie entree van Vlijmen dorp.

De drie nieuwe bomen in het Register Monumentale Bomen aan de Wolput

Toch bezwaar bij RvS tegen groencompensatie GOL

Met gepaste tegenzin heeft Het Vlijmens Lint, samen met de Natuur- en Milieuvereniging Gemeente Heusden toch een bezwaarprocedure opgestart tegen de groencompensatie van het GOL. Met tegenzin omdat wij al jaren in goed overleg met provincie, waterschap en gemeente proberen helderheid te krijgen en bijsturing op de plannen. Onze voorstellen worden voor ons gevoel wel inhoudelijk gedragen, maar het lijkt maar nauwelijks te lukken om ook enige bijsturing te realiseren.
Ook hebben we bij de verschillende overheden het probleem van de (te vroegtijdig afgegeven, veel fouten bevattende) kapvergunningen, en het ontbreken van compensatie al veelvuldig naar voren gebracht, maar helaas zonder succes.
We hebben daarom besloten onze zaak dan toch maar voor te houden aan de Raad van State om daar een oordeel over te geven.

Natuurcompensatie in het kader van het GOL verdeeld

Door de aanleg van wegen ontstaat schade aan de natuur. Dat is logisch. Wet- en regelgeving schrijft dan wel voor dat daarvoor gecompenseerd wordt. Dat is temeer logisch daar natuurontwikkeling juist een van de doelstellingen van het GOL is. Tot zover niets vreemd dus. Nu zijn er in het kader van het GOL afspraken gemaakt wie voor welke compensatie verantwoordelijk is: de Projectgroep GOL doet dat voor de schade aan het Natuur Netwerk Brabant (NNB) en de gemeenten doen dat voor de te kappen bomen en bosschages in het kader van het GOL.

Schade aan NNB groter en minder gecompenseerd

Onze kritiek op de compensatie op de schade aan NNB is dat de schade groter is dan voorgesteld in de plannen, maar ook dat de compensatie lager is dan voorgesteld aan burgers, gemeenteraad en statenleden. Immers er wordt in en nabij NNB veel meer gekapt in en nabij de NNB dan voorzien en er kan door eisen waarmee geen rekening gehouden is, minder hersteld worden dan gepresenteerd en zelfs vereist. Bovendien hangt het gebruikt van vervuilde industriegrond in de schone polders nabij de NNB nog boven de markt. Meer (onherstelbare) schade dus. Tegelijkertijd is een een groot stuk grond uit de gepresenteerde compensatie gehaald en niet vervangen of weer terug in de plannen gebracht na heraankoop door de Gemeente Heusden.

Geen enkel compensatieplan voor de bomen

Wij, maar ook gemeenteraadsleden, vragen nu al 2 1/2 jaar naar een opstelling van het aantal bomen en bosschages die in het kader van het GOL gekapt moeten worden. En voor hoeveel en al een kapvergunning is verleend en voor hoeveel dat nog moet gaan gebeuren. Zo’n lijstje zou niet alleen niet erg moeilijk moeten zijn, het is ook de basis voor een compensatieplan. Een plan dat dan ook zou moeten bevatten hoeveel je waar zal gaan compenseren en hoe de realisatie van die compensatie gemonitord gaat worden. En waarbij de compensatie ook reëel moet zijn: je kan niet een eik van 50 jaar vervangen door 1 boompje van 4 jaar.

Maar het lijstje is er niet. En het plan is er ook niet.

Maar er wordt wel naar een plan verwezen in de afgegeven kapvergunningen. Volgens de kapvergunningen moet de aanvrager, de aannemerscombinatie Besix-Mourik compenseren conform het Ruimtelijk Kwaliteit- en Compensatieplan van het GOL. (Opvallend omdat hier nu toch weer het GOL verantwoordelijk lijkt te zijn voor de compensatie van bomen en bosschages.) Dus waar zowel de provinciale Verordening Ruimte Noord-Brabant ten aanzien van de groenblauwe mantel, het Groenstructuurplan Gemeente Heusden en de Verordening Fysieke Leefomgeving Gemeente Heusden allen een compensatieplan vooraf vereisen is dat hier niet gedaan en wordt verwezen naar een niet bestaand plan.

Onze inschatting: minimaal 6000 te kappen bomen

En het gaat niet om klein bier.

We hebben zelf maar eens even geteld wat er al aan kapvergunningen verleend is in het kader van het GOL. Wij zijn gekomen tot een optelling van de kap van 656 individueel vergunningplichtige bomen, alleen al op het grondgebied van de Gemeente Heusden. Maar we missen dan de individuele bomen op het gebied van de gemeenten ‘s-Hertogenbosch en Waalwijk. En we missen de individuele bomen die nog aangevraagd moeten worden.
En een veel groter deel van de bomen zijn niet individueel vergunningplichtig, dat zijn alleen bomen met een stamomtrek van 150 cm op een hoogte van 130 cm. Grote bomen dus. Minder grote bomen zijn dus niet vergunningplichtig tenzij zij onderdeel zijn van een bosschage van 10 are of meer of van een laanbeplanting van meer dan 25 bomen. Maar deze hebben we hierboven niet meegeteld. Alleen al op de af te graven Spoordijk tussen Drunen en Waalwijk staan 532 bomen en bijvoorbeeld bij het wiel langs de Voordijk 170 waarvan 16 individueel vergunningplichtig.

Onze inschatting is daarom dat als de overheden wel het lijstje zouden maken dat het dan zal gaan om minimaal 6000 bomen, waarvan minimaal 1000 individueel vergunningsplichtige grote bomen. En daarnaast om een zeer omvangrijk aantal hectares bosschages en struiken.

Met zulke aantallen mag je toch wel zowel een ordentelijke inventarisatie als een professioneel compensatieplan verwachten waarover burgers en volksvertegenwoordigers wat over mogen zeggen. Sterker nog: het is eigenlijk onbegrijpelijk dat de uitvoerende overheden zelf niet over zo’n plan willen beschikken!

N65 uitspraak Raad van State

De Raad van State heeft in de uitspraak over de N65 Vught eigenlijk al helder geoordeeld dat zo’n plan er vooraf wel zou moeten zijn, zowel in het belang van een goede ruimtelijke ordening als in het belang van rechtszekerheid. Wij denken dat de vergelijking met deze zaak erg groot is. En we gaan kijken of de RvS er ook zo over denkt. Maar wat ons betreft hoeven we daar niet op te wachten en hopen we dat de overheden de handschoen nu al oppakken. Dat moet namelijk toch gebeuren, want zelfs als het GOL als totaalproject niet doorgaat, zijn wij er van overtuigd dat de detailplannen met aanpassingen wel door zullen gaan. Dus waarom wachten, als we snel door willen?

Zeer inspirende avond onderhoud bomen en hagen

Op 26 maart werd door Ton Stokwielder voor Het Vlijmens Lint een zeer inspirerende informatieavond gegeven hoe (monumentale) bomen beter te onderhouden en een langer leven te kunnen geven. Ton (Storix Boom- en Landschapsbeheer, directeur van Stichting Wereldboom en verbonden aan De Bomenstichting.) is niet alleen een zeer ervaren boom technicus, maar vooral ook een holistisch denkende bomenbioloog met een zeer breed inzicht van de interacties tussen bomen en hun omgeving. Onderstaand wat van de geleerde principes.

Een goede bodem is eigenlijk alles

Een gezonde bodem is eigenlijk met afstand de belangrijkste voorwaarde voor een boom. En een gezonde bodem is in beginsel verassend eenvoudig te krijgen.
Een boom moet voeding en water krijgen. Dit kan eenvoudig worden verkregen door bladeren en takjes niet te verwijderen, maar vooral te laten liggen onder een boom. De jaarlijkse humuslaag die ontstaat onder invloed schimmels groeit dan 1 tot 1,5 cm aan. En daarmee komen er onder ander vele regenwormen die kleine kanaaltjes graven in de bodem. De bodem kan daardoor als spons werken. De bodem neemt water makkelijker op en houdt het water ook vast. Bovendien worden door de kanaaltjes twee extra effecten bereikt: enerzijds worden door de capillaire werking van de kanaaltjes in tijde van droogte ook het grondwater wat opgezogen en dus makkelijker bereikt, anderzijds kunnen wortels makkelijker de diepte in groeien. Het omwoelen van de bodem door fauna als zwijnen, andere viervoeters, maar ook kleinere zoogdieren als egels en mollen kan daarbij behulpzaam zijn

Cirkelproces gezonde bodem, De Wereldboom

Liever rustig ingrijpen in de bodem, alleen wanneer nodig

Volgens Ton is kunstmest in zijn algemeenheid onverstandig om toe te passen. Het verstoort de normale biologische processen in sterke mate. Op korte termijn is geeft het een enorme boost, maar door de verschillende zouten wordt het bodemleven afgedood en geeft dit op langere termijn meer schade.

Als er moet worden ingegrepen voor de korte termijn (bij EHBA (Eerste Hulp Bij Armoede)
is dit het beste met een op maat afgestemd compostmengsel van wormen en schimmelhumus.
Hierbij kan klei en steenmeel worden toegevoegd om de zuurgraad te doen dalen. Enkel
steenmeel strooien is goed voor de bodem, maar heeft als neveneffect dat geleedpotigen
hieraan dood gaan. Het steenmeel is zo fijn, dat het tussen de gewrichten van de kruipers en
sluipers gaat zitten. Om deze reden dient steenmeel aan te worden gebracht in combinatie met
een compostmengsel.

In zijn algemeenheid is het dus beter te zorgen voor het realiseren van de gewenste humuslaag en de natuurlijke bodemgesteldheid, in plaats van kunstmatig in te grijpen.

Snoeien is menselijk ingrijpen

Snoeien is in beginsel een menselijke wens tot ingrijpen in de vorm van een boom. Of indien het vallen van een boom of tak ernstig nadelige gevolgen kan hebben. Normaal gesproken zal een boom zijn eigen natuurlijke (brede) vorm kiezen. Snoeien kan ook nodig zijn de omvang van de boom aan te passen aan de ruimte die de boom ondergronds heeft. Want als die te beperkt is zal je dat aan de bovenkant moeten compenseren.

Niet elke holle boom is ziek

We hoeven niet onmiddellijk angstig te worden als een boom wat holler wordt in de loop van de jaren. Indien de voeding (en dus bodem) goed is zal de boom zal nieuwe jaarringen aanmaken. Onderzoek toont aan dat een oudere, hollere boom makkelijker met de wind meebeweegt en dus juist minder makkelijk afbreekt om omvalt. En de holtes van de bomen bieden een uitstekende ruimte voor een waaier aan biodiversiteit. Zelfs afgebroken bomen zullen vaak weer mooi uitlopen en de boom naar een nieuwe fase brengen.

Wortels te hoog?

In de discussies kwam ook nog een interessante oplossing naar voren voor de oplossing van de het trottoir omhoog drukkende wortels naar voren. Door het zand onder de wortels weg te blazen en het aanbrengen van een drukverdelingsmat kunnen de wortels naar beneden worden gebracht. Wellicht een idee voor de gemeente dat eens met Ton te onderzoeken voor de wortelproblemen bij de trottoirs in de Julianastraat en de Meliestraat?